लसुन \ फाइदा र बेफाइदा

लसुन (Allium sativum अथवा Garlic) र हिन्दी प्रभावित क्षेत्रहरूमा लहसुन पनि भनिने यो Alliaceae परिवारमा पर्ने प्याज प्रजातिको मसला हो। यसको नजिकका अरू प्रजातिहरू प्याज, छ्यापी आदि हुन्।परापूर्वकालदेखि नै लसुन पकवान र औषधीको रूपमा प्रयोग हुदै आएको छ। लसुनका पोटिहरू मिलेर बनेको दानो यसको बिरुवाको सबैभन्दा बढी प्रयोग हुने भाग हो भने पातसमेत प्रयोग हुन्छ। एक पोटि मात्र फाल्ने लसुन बाहेक अरु लसुनका दानामा धेरै पोटिहरू हुन्छन। पोटिहरू काँचो वा पकाएर खाइन्छ वा औषधिको रूपमा प्रयोग गरिन्छ। यसको स्वाद पर्पर्याउने (pungent) हुन्छ तर जब पकाइन्छ यो केही गुलियो र स्वादिलो हुँदै जान्छ.[३] यसको पात, जमिनमुनि रहेको काण्ड(पोटी) र फूल पनि खान योग्य हुन्छ । लसुनमा एन्टिअक्सिडेन्ट पाईने हुनाले यो निकै लाभदायक छ।

लसुनले पाचन शक्तिलाई बढाउँछ । हृदय र कलेजोलाई उत्तेजक पार्न महिलाहरुको महिनावारी ठीक राख्न र पुरुषको वीर्य पुष्ठ पार्न पनि लसुनले मद्दत गर्दछ । पिसावको समस्या, रक्तदोष, सुन्निे समस्या आदिमा पनि लसुन लाभदायक छ ।

गर्भावस्थामा भने यसको प्रयोग गर्नु राम्रो हुदैन ।लसुनको पात, गाँठो केस्रा र जरा सबैको प्रयोग गर्न सकिन्छ । लसुनका विभिन्न भागलाई नियमित रुपमा काँचै वा पकाएर खाने गर्दा मुटु र रक्तनलीका विभिन्न रोग लाग्ने संभावना न्युन हुन्छ । क्यान्सरको समस्यामा पनि लसुन लाभदायक देखिएको चिकित्सकहरुका अनुसन्धानले पुष्टि गरेको छ ।

लसुनको फाइदा :

१. ग्याष्टिक
विहान उठ्ने वित्तिकै नियमित एक केस्रा लसुनलाई मनतातो पानीसँग खाने गर्नले ग्याष्टिकको समस्या कम हुँदै जान्छ ।

त्यसैगरी भोग जगाउनुका साथै पाचन प्रणालीमा पनि सुधार ल्याउँछ । पेट फुल्ने, अमिलो पानी आइरहने र पेट दुख्ने भएमा विहान उठेर २ गिलास पानी पिउने र त्यसपछि २/३ केस्रा लसुन दूधसँग खाएमा फाइदा हुन्छ ।

२. उच्च रक्तचाप
लसुनमा पाइने तत्वले उच्च रक्तचापलाई सन्तुलनमा राख्न र मुटु सम्बन्धि समस्याबाट जोगाउन सहयोग पुर्याउँछ । उच्च रक्तचापका लागि दिनहुँ ५ देखि १० केस्रा काँचो लसुन प्रयोग गर्दा लाभदायक हुन्छ । यसरी लसुन खाँदा भने एकै पटक नभएर पटकपटकको खानासँग खानु राम्रो हुन्छ ।

३. कोलेस्टेरोल
दिनहुँ लसुनको सेवन गर्दा रगतको कोलेस्टेरोल १२ प्रतिसत सम्मले कम हुन्छ । लसुनले नशाभित्रै रगत जम्ने तथा बाक्लो रगत हुने समस्याबाट पीडितहरुका लागि समेत निकै फाइदाजनक छ । लसुनले रगत पातलो बनाउने र रगत प्रबाहलाई सहयोग पुर्याउँछ ।

४. रुघाखोकी
लसुनलाई तेलमा फुराएर डढाउने र साथमा मेथीको गेडा पनि फुराउने र डडाउने । उक्त तेललाई मन तातो भएपछि रुघा लागेको बच्चाको नाकको प्वाल बाहिर दल्ने, तेल छाती, घाटी, ढाडमा सेकाउँदै मालिस गर्ने । निधार र नाक वरिपरि या तेल लगाउने गर्दा स–साना शिशु तथा बच्चाको रुघाखोकी ठीक हुन्छ । यो प्रयोगले ठुला व्यक्तिलाई पनि फाइदा गर्दछ ।

५. पाचन
लसनले आन्द्रा सफा राख्न मद्दत पुर्याउँछ । यसले पाचन प्रक्रियालाई उत्तेजित पार्ने काम गर्छ । जसका कारण भोक बढाउने काम गर्दछ । खानासँगै ३÷४ केस्रा लसुन विहान बेलुका खाने गर्दा अपच समस्या हटेर जान्छ । यसो गर्नाले पाचन प्रक्रिया बलियो हुन्छ र अरुची हट्छ । पेटमा हुने एसिड उत्पादनलाई पनि लसुनले बन्द गरिदिन्छ । लसुनले तपाईको तनाव पनि कम गरिदिन्छ । तपाईलाई जतिबेला डर लाग्छ, पेटमा एसिड बन्ने गर्छ । लसुनले यस्तो प्रकारको एसिड बन्नबाट रोक्छ ।

६. स्वास प्रणाली
लसुन स्वास प्रणालीका लागि निकै लाभदायक मानिन्छ । यसले आस्मा, निमोनिया, ब्रोन्काइटिस, ट्युबरक्लोसिस,फोक्सोमा जमेको कफ आदि रोकथाममा र उपचारमा पनि निकै प्रभावकारी हुन्छ ।

७. जोर्नी दुखाई
एक पाउ लसुन थिचेर एक चौथाई जति तेल र चार चौथाई जति पानी एउटै भाडोमा राखेर घोल्ने । त्यस घोललाई मन्द आगोमा पकाउने । पानी सुकेर तेल र लसुनको छोक्रा मात्र बाँकी भएपछि तेललाई छानेर शिशीमा राख्ने । यो तेल दिनको ३÷४ पटक जोर्नी दुखेको र सुन्निएको ठाउँमा लगाउने र मालिस गर्ने गर्दा आराम हुने गर्दछ ।

८. हृदयघात
लसुन खानाले हाइपरटेन्सनको लक्षणबाट राहत मिल्ने थुप्रै मानिसहरुको विस्वास छ । लसुनले मानिसको रक्त सञ्चारलाई नियमित राख्नुका साथै यसले हृदयसम्बन्धि समस्याहरुबाट पनि टाढा राख्दछ । यसले फोक्सोलाई पनि फाइदा पुर्याउने गर्छ ।

९. कपाल दुखाई
कपाल दुखेमा दुवै कनपारामा लसुन पिसेर लगाएमा कपाल दुख्ने समस्या हट्छ ।

१०. वैकल्पिक उपचार
लसुनमा शक्तिशाली तत्व पाइन्छ । यसमा पाइने तत्वले शरीरमा परजीवी र किराहरुबाट बचाउँछ । विभिन्न रोगहरु जस्तै डाइबटिज, डिप्रेसन तथा केही प्रकारको क्यान्सरको रोकथाममा पनि लसुन सहायोगी हुन्छ । यदि तपाईले काँचो लसुनको सेवन गर्न सक्नुहुन्न भने यसलाई पोलेर वा भुटेर पनि खान सक्नुहुन्छ ।

लसुनका धेरै फाइदा हुदाँहुदै पनि यसले कसै कसैलाई एलर्जी पनि हुनेगर्छ । ध्यान दिनुहोस् । तपाईलाई एलर्जी हुन्छ भने काँचै नखानुहोस् । पकएर खाँदा पनि कसै–कसैलाई छाला सम्बन्धि समस्या देखापर्छ , ज्वरो आउँछ, टाउको दुख्छ । यस्तो लक्षण देखिएमा पनि लसुन सेवन गर्न बन्द गर्नुहोस् ।

लसुन को बेफाइदा :

लसुन धेरै नै गुणकारी छ । लसुनको प्रयोगले धेरैलाई फाइदा हुन्छ तर कुनै रोगका विशेष विरामीका लागि भने हानिकारक हुन्छ ।

१. कलेजोको समस्या भएको व्यक्ति
ब्याक्टेरियालाई मार्ने एन्टिब्याक्टेरियल र एन्टिभाइरल खानेकुरा भएकाले, मानिसहरुले लसुन खाँदा हेपाटाइटिसलाई ठीक गर्दछ भन्ने विस्वास गर्दछन् । हेपाटाइटिस रोगले मानिसको कलेजोलाई असर गर्दछ । तर हेपाटाइटिस भाइरसको उपचारका लागि लसुन खानु उचित हुदैन । किनभने लसुनको प्रयोगले पेट र आन्द्रामा प्रत्यक्ष प्रभाव पार्दछ । जसले हाम्रो आन्द्रामा हुने ग्याष्ट्रिक एसिडको मात्रालाई कम गर्दछ । जसको कारण हाम्रो पाचन प्रक्रियामा नकारात्मक असर पर्नका साथै बान्ता हुने, रिङ्गटा लाग्ने जस्ता लक्षणहरु देखिन्छन् । त्यसकारण हेपाटाइटिस हुनेहरुले लसुनको प्रयोग नगर्नुहोस ।

२. सर्जरी गर्न लागेको व्यक्ति
कुनै पनि किसिमको सर्जरी गर्नु २ हप्ता अगाडि देखि लसुन खान छोड्नुपर्छ । किनभने, लसुन प्रयोगले सर्जरीपछि रगत नजम्ने र घाउ विस्तारै पाकेर सङ्क्रमण हुन सक्छ ।

३. झाडापखाला लागेको व्यक्ति
झाडापखालाले ग्रसित व्यक्तिले लसुनको प्रयोग गरेमा यसको पीरो स्वादले आन्द्रालाई नकारात्मक असर पुर्याउँदछ । जसकारण आन्द्रामा घाउ हुन जान्छ । यस्तो अवस्थामा दिशा गर्दा कडा पेट दुख्ने, दिशामा रगत देखिने, रिङ्गटा लाग्ने र बान्ता हुने लक्षण देखिन्छन् । त्यसकारण झाडापखाला लागेमा लसुनको प्रयोग नगर्नुहोस् ।

४. आँखा रोग भएको व्यक्ति
आँखा रोगीहरुले लसुन प्रयोग गर्नुहुदैन । विशेष गरी आँखा पाकेको व्यक्तिलाई लसुनले हामी पुर्याउँछ । आँखाबाट रगत निकाल्न पनि सक्छ । आँखा रोगीहरुले लसुन प्रयोग गरेका आँखामा बादल लागेजस्तो हुने, आँखा दुख्ने, टाउको दुख्ने, स्मरण शक्ति घट्दै जाने जस्ता लक्षणहरु देखा पर्छन् ।

५. कम रक्तचाप भएको व्यक्ति
लसुनको प्रयोगले शरीरमा नाइट्रिक अक्साइड र हाइड्रोजन सल्फाइड जस्ता रसायनहरु निर्माण गर्न सहयोग पुर्याउछ । यि रसायनहरुले मुटुको धमनीहरुलाई आराम दिने गर्दछ । उच्च रक्तचाप हुनेहरुका लागि लसुन फाइदाजनक हो तर कम रक्तचाप हुनेहरुका लागि लसुन खतरनाक पनि छ ।